Veiligheidsbewustzijn

In het dagelijks leven zijn we constant bezig met keuzes maken. Keuzes die vaak worden gebaseerd op veiligheid. Of eigenlijk op risico’s, want door keuzes maken we risico’s (meer) beheersbaar. Risico’s kunnen een gevaar zijn voor onze veiligheid. De veiligheid van jezelf, je naasten, dieren, materiële zaken, tot zelf onbekenden. Keuzes die jij maakt kunnen dus een enorme impact hebben op de veiligheid van jezelf of iets/iemand anders. Je veiligheidsbewustzijn kan je helpen de juiste keuzes te maken. Keuzes die het risico op gevaar verminderen.

Wat is veiligheidsbewustzijn?

Veiligheidsbewustzijn is het vermogen om keuzes te maken, die leiden tot een verminderd veiligheidsrisico bij het uitvoeren van een actie.

Je hebt een keer meegemaakt dat je fiets is gestolen, omdat je deze niet op slot had gezet. Op basis van die ervaring zet je vandaag wel je fiets op slot, omdat je weet dat de kans dan groter is dat je fiets er vanavond nog staat.

In bovenstaand voorbeeld leidt een vervelende ervaring tot een actie waarbij je het veiligheidsrisico vermindert. Wanneer je fiets wordt gestolen zal dit voor jou een financiële strop zijn, omdat je een nieuwe moet kopen. Maar wat als het gaat om bedrijfsinformatie:

Je zet enkele dossiers op een USB-stick, zodat je in het weekend thuis nog even aan het werk kan. Je stopt de USB-stick in je zak en gaat met de trein naar huis. Ergens tussen kantoor en thuis raak je de USB-stick kwijt.

In dit geval hebben we het over een enorm veiligheidsrisico door iets onbenulligs als het verliezen van een USB-stick. Door de USB-stick met bedrijfsinformatie los in je broekzak te stoppen heb je een aanzienlijk risico genomen, die in dit geval negatief uitpakt.

Soorten veiligheidsbewustzijn

Er zijn 2 soorten veiligheidsbewustzijn:

• Bewuste veiligheidsbewustzijn
• Onbewuste veiligheidsbewustzijn

Beiden gaan over het veiligheidsbewustzijn; bewust zijn van risico’s die keuzes met zich meebrengen. Er is echter een wezenlijk verschil tussen deze twee soorten en dat verschil wordt enkel aangeduid met de letters ‘on’.

‘on-‘ betekent ‘niet’. Dus we hebben het eigenlijk over bewust en NIET bewust. Oftewel opzettelijk en NIET opzettelijk. Bewust bezig zijn met de veiligheid betekent opzettelijk bezig zijn met de veiligheid. Je bent daadwerkelijk op dat moment risico’s aan het afwegen omwille van het verkleinen van de veiligheidsrisico’s.

Bewuste veiligheidsbewustzijn

Bij bewuste veiligheidsbewustzijn ben je dus daadwerkelijk op dat moment risico’s aan het afwegen omwille van het verkleinen van de veiligheidsrisico’s. De USB-stick met bedrijfsinformatie zou je vermoedelijk niet los in je broekzak hebben meegenomen als de bewust met de veiligheid bezig zou zijn op dat moment. Het risico op verlies is immers groot.

Je zou bewust een afweging hebben gemaakt op basis van verschillende scenario’s:

• Wat is de kans op verlies als ik de stick los in mijn broekzak meeneem?
• Hoe kan ik de informatie veiliger meenemen?
• Heb ik de bedrijfsinformatie thuis nodig?
• Mag ik de bedrijfsinformatie volgens de regels meenemen naar huis?
• Wat is de kans dat ik word beroofd?
• Heb ik al die bedrijfsinformatie nodig of is een alinea informatie voor mij voldoende?
• Wat kan een vreemde met de bedrijfsinformatie?
• Wat zijn de consequenties als de bedrijfsinformatie in verkeerde handen valt?

Wanneer je bewust bezig bent met de veiligheid zal je deze en nog meer vragen voor jezelf beantwoorden. Je zal niet letterlijk een rijtje vragen afgaan, maar je maakt wel degelijk bewust een inschatting. Je bent je bewust van risico’s en eventuele consequenties.

Onbewuste veiligheidsbewustzijn

Bij onbewuste veiligheidsbewustzijn ben je niet met de veiligheid bezig bij het maken van keuzes. Door de evolutie, herinneringen en de opvoeding zitten veel ‘risico-analyses’ al in je hoofd, waardoor je niet bewust een keuze maakt op het gebied van veiligheid.

Wanneer water net heeft gekookt, zal je dit niet direct inschenken en er een slok van nemen. Onbewust weet je dat je dan je mond verbrandt. Dus laat je het water eerst afkoelen. In dit proces ga je niet bewust bezig met de vraag welke risico’s er zijn als je een slok kokend water neemt. Onbewust heb je die risico-analyse al opgeslagen in je geheugen en weet je dat het drinken van kokend water een enorm risico met zich meebrengt.

Een heel simpel voorbeeld, maar zo werkt het met alle handelingen die we in het dagelijks leven doen. We weten al welke risico’s verbonden zijn aan bepaalde handelingen. Ook bij handelingen die we nog nooit gedaan hebben kunnen we onbewust al een inschatting maken.

Keuzes

Zowel onbewust als bewust maken we dus de gehele dag keuzes betreffende veiligheid. Dit wil niet zeggen dat alle keuzes die we maken de juiste zijn. De onbewuste keuzes zijn vaak wel de juiste (risico verlagend/vermijdend), op enkele uitzonderingen na.

Bewuste keuzes zijn vaker niet de juiste keuzes. We maken bewust een afweging en die kan achteraf weleens de verkeerde afweging zijn geweest. Afhankelijk van de uitkomt is dit een goed leermoment voor de toekomst. Een toekomstige afweging in een soortgelijke situatie zal vermoedelijk beter zijn! Bij militairen wordt dit veel gebruikt tijdens opleidingen; cadetten expres laten falen, waardoor zijn de volgende keer een beter afweging kunnen maken.

Veiligheidsbewustzijn bij werknemers

Als werkgever ben je gebaat bij veiligheidsbewust werknemers. Veiligheidsbewuste werknemers zorgen ervoor dat de bedrijfsprocessen zo min mogelijk worden beïnvloed. Minder ongevallen, minder uitval van personeel en machines, minder onderbrekingen binnen de bedrijfsprocessen.

Kortom een werkgever heeft alleen maar voordelen van veiligheidsbewuste werknemers.

Hoe maak je je werknemers veiligheidsbewust?

Niet iedereen is hetzelfde, dit geldt natuurlijk ook voor jouw werknemers. Ze zijn allemaal verschillend. Je zult werknemers hebben die enorm veiligheidsbewust zijn en werknemers die daar total niet over nadenken en het veiligheidsmechanisme van een machine verwijderen, omdat het onhandig werkt. Toch wil je als werkgever iedereen veiligheidsbewust maken, omdat dit voor iedereen binnen het bedrijf voordelen heeft. Veiligheidsbewust maken kan op veel manier, waarbij een combinatie het meest effectief is.

Regelgeving

De meest voor de hand liggende methode is regelgeving. Binnen een bedrijf zijn regels noodzakelijk om de bedrijfsprocessen niet negatief te beïnvloeden. Regels die zijn opgelegd vanuit de Overheid door middel van wetgeving, maar ook regels die het bedrijf zelf heeft opgesteld. Regels omtrent de veiligheid horen hier ook bij. Door het opstellen en kenbaar maken van regels omtrent de veiligheid weet elke werknemer wat er van hem/haar verwacht wordt en kan er nooit onduidelijk over bestaan.

Wij raden aan om regelgeving samen met de werknemers op te stellen (behalve de regels komende vanuit wetgeving). Hierdoor maak je werknemers meer betrokken, wat het veiligheidsbewustzijn direct vergroot. Tevens is het verstandig om periodiek de regels binnen het bedrijf na te lopen en aan te passen waar nodig, betrek ook hier de werknemer bij. Behandel elke keer een nieuw veiligheidsaspect, bijvoorbeeld bij elke vergadering, elk bedrijfsuitje, elke uitgave van een personeelsblad, elke interne nieuwsbrief, etc. M

Daarnaast kunnen regels onder de aandacht blijven door het gebruik van posters, stickers, flyers en filmpjes. De kracht van herhaling zorgt zo voor meer veiligheidsbewustzijn.

Een groot nadeel van regelgeving is de noodzakelijkheid van controle en sancties. Het naleven van regels komt niet altijd uit de overtuiging dat dit het beste is, waardoor werknemers geneigd kunnen zijn de regels aan de laars te lappen. Controle door leidinggevenden is en blijft altijd noodzakelijk en de leidinggevende dient ook sancties op te mogen leggen bij overtreding.

Geef het juiste voorbeeld

Als werkgever, teamleider of leidinggevende lig je onder een vergrootglas. Werknemers kijken naar jouw handelen. Wanneer jij niet veiligheidsbewust bent en regels (on)bewust overtreedt, zal dit direct worden verspreid over de werkvloer. Door jouw handelen daalt direct de motivatie om veiligheidsbewust bezig te zijn.

Wees je altijd bewust van de regels en hou je daaraan. Je moet een ambassadeur voor de veiligheid zijn binnen jouw team, afdeling en/of bedrijf.

Bespreek (bijna) incidenten

Het bespreken van (bijna) incidenten is ook een goede optie om het veiligheidsbewustzijn te verhogen en herhaling van het incident te voorkomen. Creëer een veilige omgeving waarin dergelijk situaties besproken kunnen worden. Probeer de anonimiteit van de betrokkene(n) te waarborgen, als dit kan. Vraag om input en oplossingen om herhalingen te voorkomen. Zo worden werknemers ‘gedwongen’ mee te denken, wat het veiligheidsbewustzijn vergroot.

Vertrouwenspersoon

Zorg voor een vertrouwenspersoon binnen het bedrijf. Een werknemer die gepest wordt, waarvan de relatie net verbroken is, die overspannen is, kan (tijdelijk) zijn/haar veiligheidsbewustzijn verliezen met alle mogelijke gevolgen van dien. Een vertrouwenspersoon kan deze mogelijke gevolgen voorkomen door een luisterend oor te bieden en te handelen om onveilige situaties te voorkomen. Een vertrouwenspersoon binnen een bedrijf moet iemand zijn die er voor iedereen is. Niet elke teamleider, maar iemand die daarvoor is opgeleid. Een persoon waar elke werknemer terecht kan, waarbij iedereen weet dat zijn/haar verhaal daar in goede, vertrouwde handen is.

Gebruik afvinklijsten

Deze valt eigenlijk deels onder regelgeving. Laat werknemers afvinklijsten gebruiken bij werkzaamheden, waarbij er een reële kans op gevaar is. Een medewerker op de administratie zal zo’n lijst niet nodig hebben. Een medewerker op de productieafdeling mogelijk wel. Met een dergelijke lijst kan de werknemer geen handeling vergeten (bijvoorbeeld het aantrekken van beschermende kleding). Een goed voorbeeld zijn piloten, zij hebben een checklist voor het opstijgen. Ondanks dat piloten soms al duizenden vluchten hebben gemaakt, kunnen zijn door een dergelijke checklist geen enkele handeling vergeten.

Training veiligheidsbewustzijn

Wij geven Incompany trainingen veiligheidsbewustzijn. Medewerkers worden tijdens deze 2 uur durende training ondergedompeld in de wereld van veiligheidsbewustzijn.

• Wat is veiligheidsbewustzijn?
• Hoe werkt het?
• Wat zijn de voordelen?

Na deze interactieve training begrijpen de medewerkers het belang van veiligheidsbewustzijn en kunnen zij input geven om de veiligheid binnen de organisatie te vergroten!

Voor meer informatie of het boeken van een training: Neem contact op middels het contactformulier.

Veiligheidsbewustzijn is het vermogen om keuzes te maken, die leiden tot een verminderd veiligheidsrisico bij het uitvoeren van een actie. – Secutips 2020